جرم سرقت

۱ – ربودن

قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در تعریف جرم سرقت در ماده ۲۶۷ مقرر می دارد”‘سرقت عبارت از ربودن مال متعلق به غیر است.”در این تعریف چهار عنصر «ربودن»، «مال»، « تعلق مال به دیگری» مشاهده می شود که در زیر هریک را به طور جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم :

مهم ترین رکن سرقت در حقوق ایران «ربایش» مال دیگری بدون رضایت و اطلاع مالک آن است که بدون تحقق آن عنصر مادی جرم سرقت به وقوع نخواهد پیوست. لازمه تحقق ربایش، نقل مکان دادن مال از محلی به محل دیگر و قابلیت ربایش را می باشد. بنابراین سرقت از نظر حقوق ایران تنها در مورد اموال منقول، که قابلیت نقل و انتقال و در نتیجه ربوده شدن را دارند، مصداق پیدا می کند. و در مورد اموال غیر منقول به علت عدم امکان ربایش مصداق پیدا نمی کند.

۲ – مال

موضوع سرقت باید مال باشد.

۳ – تعلق مال به غیر 

برای تحقق جرم سرقت باید مال ربوده شده متعلق به غیر باشد. بنابراین ربایش اموال بلا صاحب، که در مالکیت کسی قرار ندارند، سرقت محسوب نمی شود. البته بدیهی است که، برای شمول عنوان سرقت، شناخته شده بودن صاحب مال ضرورتی ندارد بلکه فقط لازم است که مال ربوده شده متعلق به شخص دیگر باشد.

ارکان تشکیل دهنده جرم سرقت

الف – عنصر مادی : به عملی که از طرف شخص باید صورت بگیرد تا جرم اتفاق بیافتد عنصر مادی گفته می‌شود. در جرم سرقت عنصر مادی به شکل ربودن و برداشتن و همچنین پنهانی بودن عمل ربایش است، بنابراین لازمه جرم سرقت این است که سارق بدون رضایت مالک یا متصرف به صورت علنی و یا مخفیانه مال دیگری را ببرد.

ب – عنصر معنوی : تحقق جرم سرقت مستلزم وجود قصد مجرمانه است به عبارتی بزهکار با وجود علم و آگاهی بر ربودن مال دیگری بر خلاف میل و رضایت مالک اقدام نماید. شخص برای انجام یک جرم باید قصد انجام آن را داشته و از قبل برایش تصمیم گرفته باشد که علاوه بر تصمیم به ربایش مال  باید قصد مالک شدن آن مال را نیز داشته باشد.

بنابراین برای اینکه شخص مرتکب جرم سرقت شود باید اول شخص قصد انجام سرقت را داشته باشد و دوم بداند که مالی که می‌خواهد بدزدد متعلق به شخص دیگری است.

ج – عنصر قانونی : اگر یک عملی در قانون جرم بوده و برایش مجازات تعیین شده باشد عنصر قانونی نامیده می‌شود. برای تمامی جرایم و مجازات‌ها نیاز به این عنصر است و اگر عملی در قانون جرم باشد براین اساس شخص مجرم را می‌توان مجازات کرد.مطالب مرتبط : کلاهبرداری و مجازات آن

انواع سرقت

سرقت بر حسب نوع میزان مجازات و ماهیت آن به اشکال مختلف تقسیم دسته بندی شده است :

۱ – سرقت تعزیری

۲ – سرقت حدی

۱ – سرقت‌ تعزیری : اگر سرقتی یکی از شرایط اختصاصی سرقت حدّی را نداشته باشد، این نوع سرقت به عنوان سرقت تعزیری شناخته می شود که مجازات آن یا حبس است یا شلاق. هر یک از این سرقت‌های تعزیری بایستی در قالب یکی از مواد ۶۵۱ تا ۶۶۷ نمود پیدا کند.

سرقت تعزیری به سرقتی گفته می شود که سارق شرایط اجرای حد را ندارد و به همین اساس حاکم یا قاضی دادگاه آن را تعزیر خواهند کرد. بنابراین هر سرقتی تعزیری است، مگر اینکه حدی بودن آن ثابت شود زیرا سرقت تعزیری به جز قواعد عمومی، شرط دیگری ندارد. سرقت تعزیری است که خود دو نوع است :

الف) سرقت تعزیری ساده :

 سرقتی است که دارای ارکان و شرایط عمومی است و هیچیک از شرایط سرقت حدی یا سرقت مشدد را ندارد سرقت ساده محسوب می شود.

ب) سرقت تعزیری مشدد :

منظور از سرقت مشدد، هرگونه سرقتی است که با یک یا چند عامل از عوامل تشدید مجازات بوده و مجازات آن شدیدتر از مجازات سرقت ساده باشد و شرایطی را نیز داشته باشد که در قانون آمده باشد.

عوامل تشدید مجازات که در مواد ۶۵۱ تا ۶۶۰ قانون مجازات اسلامی بیان شده‌ اند عبارتند از” سرقت در شب، تعدد سارقان، سرقت مسلحانه، بالا رفتن از دیوار، شکستن حرز، استفاده از عنوان با لباس مستخدم دولت، مامور دولتی قلمداد کردن، بکاربردن کلید ساختگی، سرقت از محل مسکونی، سرقت همراه با آزار یا تهدید و غیره.

انواع سرقت های تعزیری :

۱ – سرقت مقرون به آزار

منظور از آزار هر نوع آزاری اعم از جسمی و روحی بستن دهان مال باخته و هر نوع آزار فاقد آثار جسمی هم کافی است. آزار باید در حین سرقت باشد و برای سرقت باشد. مجازات آن مطابق ماده ۶۵۲ قانون مجازات اسلامی ” هرگاه سرقت مقرون به آزار باشد و یا سارق مسلّح باشد به حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم می‌شود و اگر جرحی نیز واقع شده باشد علاوه بر مجازات جرح به حداکثر مجازات مذکور در این ماده محکوم می‌گردد ”

۲ – سرقت مسلحانه گروهی در شب 

شرایط تحقق جرم : وقوع سرقت در شب که از کیفیات مشدّده بر مبنای زمان ارتکاب جرم می باشد و تعدّد مرتکبین (۲ نفر یا بیش تر) و مسلّح بودن حداقل یک نفر از سارقین اعم از این که سلاح آشکار یا مخفی باشد و سلاح گرم یا سرد، پر یا خالی، مجاز یا غیر مجاز باشد. صرف حمل سلاح کافی است حتّی اگر استفاده نشود و مسلح شدن سارق در حین سرقت با وسایل موجود در صحنه سرقت هم مشمول همین مقرّره می شود.

مجازات آن مطابق ماده ۶۵۴ قانون مجازات اسلامی” هرگاه سرقت در شب واقع شده باشد و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و لااقل یک نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد در صورتی که بر حامل اسلحه عنوان محارب صدق نکند، جزای مرتکب یا مرتکبان حبس از پنج تا پانزده سال و شلاق تا (۷۴) ضربه می‌باشد ”

۳ – سرقت مقرون به ۵ شرط مشدّده

این نوع سرقت در ماده ۶۵۱ قانون مجازات اسلامی تشریح گردیده است. چنانچه جرم سرقت دارای شرایط حد نباشد، ولی دارای شروط ذیل باشد، مرتکب جرم سرقت تعزیری از پنج تا بیست سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می گردد و اگر سرقت در شب واقع شده باشد و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و یک یا چند نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشد

۴ – راهزنی

شرایط راهزنی مستوجب تعزیر : عدم لزوم به مسلّح بودن راهزن (راهزن اگر مسلّح باشد جرم راهزنی وی مستوجب حد محاربه می باشد) مکان وقوع جرم لزوماً راه ها و شوارع است و مطابق ماده ۶۵۳ قانون مجازات اسلامی: “هرکس در راه‌ها و شوارع به نحوی از انحاء مرتکب‌ راهزنی شود، به سه تا پانزده سال حبس و شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم می‌شود ”

۵ – کیف زنی یا جیب بری

هر كس مرتكب ربودن مال دیگری از طریق كیف زنی و جیب بری و مانند آن شود به حبس از یك تا پنج سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محكوم می شود مجازات آن مطابق ماده ۶۵۷ قانون مجازات اسلامی” هر کس مرتکب ربودن مال‌ دیگری از طریق کیف‌ زنی‌، جیب بری و امثال آن شود به حبس از یک تا پنج سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد. ”

۶ – سرقت وسایل و متعلقات مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی

مطابق ماده ۶۵۹ قانون مجازات اسلامی” هر کس وسایل و متعلقات مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی که به هزینه دولت یا با سرمایه دولت یا سرمایه ‌مشترک دولت و بخش غیر دولتی یا به وسیله نهادها و سازمانهای‌ عمومی غیر دولتی یا موسسات خیریه ایجاد یا نصب شده مانند تاسیسات بهره‌ برداری آب و برق و گاز و غیره را سرقت نماید به ‌حبس از یک تا پنج سال محکوم می‌شود و چنانچه مرتکب از کارکنان سازمان های مربوطه باشد به حداکثر مجازات مقرر محکوم ‌خواهد شد. ”

سرقت حدی

شرایط سرقت حدی : به موجب ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی سرقت در صورتی که دارای تمام شرایط زیر باشد موجب حد است :

الف : شیئ مسروق شرعا مالیت داشته باشد.

ب : مال مسروق در حرز باشد. منظور از حرز عبارتست از محل نگهداری مال به منظور حفظ از دستبرد، مثلا قرار دادن پول در گاوصندوق

پ : سارق هتک حرز کند.

ت : سارق مال را از حرز خارج کند.

ث : هتک حرز و سرقت مخفیانه باشد.

ج : ارزش مال مسروق در زمان اخراج از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد.

ح: مال مسروق از اموال دولتی یا عمومی، وقف عام و یا وقف بر جهات عامه نباشد.

خ : سرقت در زمان قحطی صورت نگیرد.

د : صاحب مال از سارق نزد مرجع قضایی شکایت کند.

ذ : صاحب مال قبل از اثبات سرقت سارق را نبخشد.

ر : مال مسروق قبل از اثبات سرقت تحت ید مالک قرار نگیرد.

ز : مال مسروق قبل از اثبات جرم به ملکیت سارق در نیاید.

ژ : مال مسروق از اموال سرقت شده یا مغضوب نباشد.

مجازات سرقت حدی

مجازات سرقت حدی به موجب ماده ۲۷۸ قانون مجازات اسلامی حد سرقت به شرح زیر است :

الف : در مرتبه ی اول قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن است، به طوری که انگشت شست و کف دست باقی بماند.

ب : در مرتبه دوم، قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی است، به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند.

پ : در مرتبه سوم، حبس ابد است.

ت : در مرتبه چهارم، اعدام است هرچند سرقت در زندان باشد.

تبصره : هر گاه سارق، فاقد عضو متعلق قطع باشد، حسب مورد مشمول یکی از سرقت های تعزیری می شود.

ادله اثبات دعوی در جرم سرقت

۱ – اقرار : اقرار به جرم سرقت مهمترین راه برای اثبات جرم است. اولین راه اثبات جرم سرقت نیز اقرار کردن سارق به ارتکاب این جرم است. بنابراین اگر متهم در دادگاه تنها یک بار به جرم سرقت اقرار کند، جرم ثابت شده است و مجازات برای او در نظر گرفته می شود.

۲ – شهادت : جرم سرقت با شهادت شاهد نیز اثبات می شود. شاهد باید ناظر وقوع جرم بوده باشد و بتواند اطلاعات دقیق از لحظه وقوع جرم در اختیار قاضی قرار دهد. تعداد شاهدانی که برای اثبات جرم سرقت نیاز است دو مرد عادل است.

این شاهدان باید شرایط قانونی شاهد را داشته باشند از جمله اینکه عاقل و بالغ باشند. در صورتی که شاهدان شرایط لازم برای شهادت به جرم سرقت را نداشته باشند، اظهارات آنها شهادت محسوب نمی شود.

۳ – سوگند : جرم سرقت از جرایمی است که با سوگند خوردن ثابت نمی شود.

۴ – علم قاضی : به نشانه ها و اماراتی که قاضی برای اثبات جرم به آنها استناد می کند، علم قاضی می گویند که می تواند مبنای اثبات جرم سرقت باشد

جهت پیگیری مسائل و مشکلات حقوقی و کیفری خود، حتما با وکیل یا کارشناس حقوقی مشورت و همفکری نمایید. چراکه با تجربه و دانش متخصصین می توان در جهت بهتر به نتیجه رسیدن موضوع گام برداشت.
گروه وکلای حقوق یاران
۶۶۴۱۵۸۶۳-۶۶۴۱۵۸۹۶-۶۶۴۱۵۹۴۸